Evimi Satmak İstiyorum, Kiracı Evi Göstermiyor Ne Yapmalıyım? Mülkiyet, Hak ve Etik Üzerine Felsefi Bir Düşünce
Bir filozofun gözünden bakıldığında, yaşamın her alanı bir etik soruya dönüşür. Mülkiyet, sahiplik ve paylaşım üzerine düşündüğümüzde, “Evimi satmak istiyorum, kiracı evi göstermiyor ne yapmalıyım?” sorusu artık yalnızca hukuki bir mesele değildir; insan ilişkilerinin, hakların ve sorumlulukların iç içe geçtiği bir varoluş sorusuna dönüşür.
Bu durum, hem etik hem epistemolojik hem de ontolojik açıdan incelenmeye değerdir. Çünkü burada yalnızca “bir evin satışı” değil, aynı zamanda “insanın kendi mülkiyetine ve başkasının yaşam alanına müdahalesi” tartışılmaktadır.
Etik Perspektif: Hak ve Sorumluluk Arasında Bir Denge
Etik açıdan bakıldığında, ev sahibinin evi satma hakkı meşrudur. Bu, mülkiyetin doğasında bulunan temel bir özgürlüktür. Ancak aynı anda kiracının da mahremiyet ve yaşam alanı hakkı vardır. İşte felsefi ikilem burada başlar: Birinin özgürlüğü, diğerinin alanına ne kadar müdahale edebilir?
Kant’ın ahlak anlayışında her insan “amaçtır, araç değil.” Kiracıya salt bir “engel” gözüyle bakmak, onu özne olmaktan çıkarır. Aynı şekilde, kiracının ev sahibini “sadece para kazanmak isteyen bir mülk sahibi” olarak görmesi de etik bir indirgemedir. Oysa her iki taraf da kendi koşullarında haklıdır — ve etik olan, bu iki haklılığın dengesini aramaktır.
Etik çözüm, empatiyle başlar: Ev sahibi, kiracının yaşam alanına duyduğu aidiyeti anlamalı; kiracı da ev sahibinin mülkiyet hakkına saygı göstermelidir. Bu denge kurulmadığında, sorun sadece bir “ev gösterme meselesi” olmaktan çıkar, toplumsal güvenin sarsıldığı bir ilişki biçimine dönüşür.
Epistemolojik Boyut: Bilginin Gücü ve Yanılsaması
Soruyu epistemoloji açısından ele aldığımızda, mesele artık “kim ne biliyor?” sorusuna dönüşür. Ev sahibi, evi satmanın yasal hakkına sahip olduğunu “bilir.” Kiracı ise, evin onun geçici yaşam alanı olduğunu, ancak bu süre zarfında mahremiyetinin korunması gerektiğini “bilir.”
Fakat bilginin doğası burada karmaşık hale gelir. Çünkü iki taraf da kendi bilgisini “mutlak doğru” olarak kabul eder. Oysa bilgi, bağlama göre değişir. Ev sahibi için bilgi, ekonomik ve hukuki bir zeminde anlam kazanırken; kiracı için bilgi, deneyimsel ve duygusal bir bağlamdadır.
Bu durumda epistemolojik sorumluluk, karşı tarafın bilgisini tanımakta yatar. Yani birinin bilgisi diğerini yok saydığında, bilgi artık aydınlatıcı değil, ayrıştırıcı bir güce dönüşür. Felsefi açıdan bu, “doğrunun göreceliliği” ve “anlamın çokluğuna” işaret eder.
Ontolojik Perspektif: Ev, Mekân ve Varlık
Ontoloji, varlık felsefesidir. Burada “ev” yalnızca bir mülk değil, aynı zamanda bir “varlık alanı”dır. Heidegger’in ifadesiyle insan “dünyada var olma” biçimini mekânla kurar. Kiracı için ev, geçici olsa da bir “yuva”dır — kimliğin, güvenin ve aidiyetin mekânıdır. Ev sahibi içinse bu mekân, emeğin ve yatırımın sembolüdür.
İşte bu nedenle “evi göstermek” istememek, aslında bir “varoluşu koruma” tepkisidir. Kiracı, yaşam alanının bir başkasının bakışına açılmasından rahatsız olur çünkü o alan artık onun benliğinin uzantısıdır.
Buna karşın ev sahibi için ev, bir “nesne”dir; alınıp satılabilir bir değer taşır. Bu ontolojik ayrım, tarafların dünyayı farklı varoluş düzeylerinden algıladığını gösterir. Felsefi olarak çözüm, bu iki varoluş biçimi arasında bir köprü kurabilmektir.
Felsefi Bir Denge: Mülkiyet mi, Yaşam mı?
Bu mesele, aslında şu temel soruyu gündeme getirir: Mülkiyet hakkı mı önceliklidir, yoksa yaşam hakkı mı? Felsefe bize, hakların çatıştığı yerde adaletin devreye girmesi gerektiğini öğretir. Platon’un idealar dünyasında adalet, her şeyin kendi yerinde ve ölçüsünde olmasıdır.
Ev sahibi, yasal hakkını adaletli biçimde kullanmalıdır; kiracı ise hakkını korurken adil davranmalıdır. Her iki tarafın da sınırlarını bilmesi, etik yaşamın temelidir.
Sonuç: Sorunun İçindeki Ders
“Evimi satmak istiyorum, kiracı evi göstermiyor ne yapmalıyım?” sorusu, aslında insanın sahip olma arzusu ile paylaşma zorunluluğu arasındaki kadim gerilimi yansıtır. Bu durum sadece hukukun değil, felsefenin alanıdır. Çünkü her mülkiyet ilişkisi, insanın “ben” ile “öteki” arasındaki sınırı nasıl kurduğunu ortaya çıkarır.
Son olarak şu soruyu sormak gerekir: Bir mülke sahip olmak mı bizi özgürleştirir, yoksa paylaşmayı öğrenmek mi?
Belki de özgürlük, mülkiyetin değil, anlayışın olduğu yerdedir.